Curso de lingua galega/O verbo/As perífrases verbais

Curso de L. Galega

Gramática

Primeiras normas O alfabeto As vogais Recoñecer a abertura media As consoantes A gheada O seseo A acentuación O substantivo Masculino e feminino Singular e plural O Adxectivo A gradación Os determinantes O artigo O demostrativo O posesivo O numeral O indefinido O relativo O persoal O persoal tónico O persoal átono Pron. de solidariedade "Te" e "che" "Llo" e "llelo" Colocación O adverbio Nexos A preposición A conxunción Construcións comparativas A interxección O verbo Verbos regulares Paradigma Morfemas VV. regulares con alternancia Verbos Irregulares Paradigma Facer dicir e haber Pór, dar e saber Ser, estar e ir Valer, poder e querer Ver, vir e ter O participio O infinitivo conxugado As perífrases

Historia da lingua

Formación O substrato Romanización e latinización Concepto de lingua romance O latín vulgar Fontes Do clásico ó vulgar O latín da Hispania Listado de linguas románicas Exemplo O superestrato Substrato cultural O adstrato A Idade Media Os séculos escuros A ilustración O Rexurdimento Ata a Guerra Civil A ditadura franquista A democracia

Ir a: Exercicios sobre perífrases verbais
Ir a:   Curso de lingua galega ····· Hª do galego ····· Exercicios de morfosintaxe ····· Exercicios de ortografía ····· Exercicios de léxico 

  A Normativa oficial do galego (na wikipedia galega) 

As perífrases son complexos verbais -formados por un verbo en forma finita ou verbo auxiliar e un verbo en forma infinita (infinitivo, xerundio ou participio) ou verbo auxiliado entre os que pode aparecer un elemento de relación (preposición ou conxunción)- que presentan unha unidade formal e de significación, á cal o verbo auxiliado contribúe co significado léxico, mentres que o auxiliar aporta determinacións xerais de número-persoa e especiais de tempo-modo, aspecto ou voz.

Véxase Perífrase e locución verbal no galilibro Perífrases verbais

En galego considéranse as seguintes perífrases. Preséntanse por orde alfabética:

Andar + xerundio

Na perífrase andar + xerundio = andar + a + infinitivo o verbo andar indica un movemento continuado, por iso as construccións con andar presentan un valor de acción imperfecta case reiterativa, moi prolongada no tempo. Andar + xerundio é equivalente a andar + a + infinitivo.

• Andaba fedellando no coche e non daba reparado a avaría (= andaba a fedellar)
• Anda a amañar a televisión e non dá feito (= anda amañando)

Botar(se) + a + infinitivo

A perífrase botar(se) + a + infinitivo indica o comezo dunha acción:

• Iria botouse a chorar no medio da película.
• Para voltar á costa botaron a funcionar o motor da barca.
• Carlos botou a correr cando escoitou o estoupido.

Dar + participio

dar + participio é unha das perífrases máis características do galego. Equivale á perífrase ser capaz de. O seu valor é o de atribuírlle ao suxeito a capacidade para realizar a acción expresada polo verbo auxiliado. É, sobre todo, frecuente en oracións negativas ou interrogativas:

• Estás a facer tanto e non dás feito
• Se dan acabado o traballo axiña ímos ao cine
• Se non apuro non vou dar chegado a tempo
• ¡Non vou dar rematado o traballo se me segues dando a lata!

Deber + (de) + Infinitivo

A súa significación gramatical pode implicar:

• Obrigatoriedade: Debes anicarte = Debes de anicarte
• Hipótese: Debeu liscar = Debeu de liscar.

Estar + xerundio

As perífrases estar + xerundio = estar + a + infinitivo son as máis características das perífrases imperfectivas. Ámbalas dúas teñen o mesmo valor, pois o infinitivo pode ter, precedido da preposición a, valor xerundial.

• Ela sempre está a enredar = Ela sempre enredando
• Cando viñeron os meus amigos eu estaba a maquillarme (=estaba maquillándome)
• Non sei o que estades a facer no faiado (=estades facendo)

Estar a/para infinitivo

A perífrase estar + a/para + infinitivo indica unha acción a piques de suceder:

• Está para saír a nova novela de Manolo Rivas
• Estivera a morrer por culpa dunhas ostras
• Estivo para casar con aquel langrán
• Carlos estivo para emigrar pero atopou choio aquí

Haber + (de) + infinitivo

A perífrase haber + (de) + infinitivo aparece con valor de futuridade, fundamentalmente co presente e pretérito imperfecto de indicativo: heiche de contar un conto = contareiche un conto. Con este valor, na língua actual é máis frecuente o uso das perífrases cás formas simples de conxugación: Non te apures que non o hei dicir = Non te apures que non o direi. A perífrase haber + (de) + infinitivo ten tamén valor obrigatorio: Haslle dar unha boa somanta.

Co pretérito perfecto de indicativo, a perífrase indica unha acción que estivo a piques de realizarse pero non se realizou: Houbo de esganarse por comer todo apurado.

A perífrase haber + (de) + infinitivo ten tamén valor hipotético: Esa muller ha de andar polos corenta.

Haber (en pasado) + (de) + infinitivo

A perífrase haber (en pasado) + (de) + infinitivo coas formas do pretérito (houben, houbera, houbese) indica unha acción que estivo a piques de realizarse pero non se realizou:

• Houben caer por causa do raio
• Houbo de aprobar o exame
• Houbesen de chegar máis cedo se viñesen no coche
• Houben mercar a casa se tivese os cartos

Hai + que + infinitivo

Expresa obrigatoriedade.

• Hai que recuar
• Hai que aviarse para ir de festa

Ir + infinitivo

A perífrase ir + infinitivo pode expresar:

• Futuridade: Mañá ímos xogar ao fútbol, é dicir, mañá xogaremos ao fútbol
• Intencionalidade: Se me segues amolando coa música, vou coller o radio e vouna tirar polo balcón
• Idea de movemento: Ergueuse e foi pechar a porta

Entre o verbo ir e mailo infinitivo non vai nunca a preposición a, aínda que haxa algún elemento intercalado no medio: Vai vir cedo no tren / Foi onte comer cos seus pais. Non debemos poñer a preposición a, pois constitúe un castelanismo.

Ir + xerundio

Expresa unha acción durativa:

• Foille aumentando a necidade
• Vai indo vello

Levar + xerundio

Levar + xerundio ou levar + a + infinitivo expresa unha acción durativa:

• Leva a facer das súas toda a vida.
• Leva amuado dende a mañanciña

Poder + infinitivo

A perífrase poder + infinitivo constitúe unha perífrase verbal cando presenta a acción cun sentido de probabilidade, de hipótese, é dicir, cando xa non ten o significado primario do verbo poder. Alterna coas outras perífrases hipotéticas deber (de) + infinitivo e haber (de) + infinitivo

• O traballo pode facerse en 2 días
• Esta noite podería vir velo
• Ese coche pode costar uns cinco millóns
• Quen poidera namorala, meu amigo

Querer + infinitivo

É preciso que o suxeito do verbo "querer" non poida ser o axente da acción verbal (quere doerme a cabeza), de aí que se empregue sobre todo con verbos de carácter meteorolóxico: (xa quere abri-lo día). Cando o suxeito é o axente non é perífrase: O Manuel quere saír á rúa > O Manuel quere iso.

• Vaites, agora quere chover
• Daquela queríame doer a cabeza

Seguir + xerundio

Índica unha acción durativa

• Todos os tres seguen a bimar.
• Seguen facendo das súas

Ser + a + infinitivo

Perífrase que indica unha acciñón durativa e que un carácter resultativo. Aínda que non aparece moito na literatura, é moi frecuente na fala.

• Todos tres son a comentarme a súa deslealdade.

Ter + que/de + infinitivo

A perífrase ter + que + infinitivo expresa obrigatoriedade:

• Teño que marchar, porque debo abrir ás sete e xa son

A obriga que expresa é maior cá doutras perífrases, por exemplo haber + que + infinitivo

• Hai que calar

Ter + que + infinitivo é unha perífrase que ten un significado de acción pendente de cumprimento obrigatorio. Na fala é moi común esta perífrase, pero na lingua literaria é máis usual ter + de + infinitivo: A primeira ter + que, expresa un deber xeral e a segunda, ter + de, contén un matiz de acción por cumprir obrigatorio

• Teño que facer a comida antes das dúas
• Teño de ir a Vigo para ver o mar antes de morrer

Vir + xerundio

Vir + xerundio é unha perífrase que desenvolve unha acción durativa

• Cumpriu todo aquilo co que viña ameazando

Véxase tamén

• Hai un wikilibro sobre as perífrases verbais
• Exercicios con perífrases no galilibro Exercicios de morfosintaxe en lingua galega

Ir a:   Curso de lingua galega ····· Hª do galego ····· Exercicios de morfosintaxe ····· Exercicios de ortografía ····· Exercicios de léxico 

  A Normativa oficial do galego (na wikipedia galega) 
Ir a: Exercicios sobre perífrases verbais