Euskara/Tema 16

Galilibro	MANUAL DE LINGUA VASCA (Índice gramatical)	modificar
Introdución : Presentación xeral do vasco e dos capítulos. Tema 01: Pronuncia Tema 02: Artigos Tema 03: Demostrativos (singular e plural) Tema 04: Pronomes (persoais e interrogativos); facer preguntas Tema 05: Declinación: preposicións ("en", "de", "con"), partitivo e xenitivo-partitivo Tema 06: Declinación: destino, dirección e procedencia Tema 07: Verbos: auxiliares ("ser", "estar" e "haber/ter") e negación Tema 08: Verbos: clasificación e verbos básicos Tema 09: Conxugación verbal: tempos básicos (pasado, presente e futuro) Tema 10: Conxugación verbal: formas analíticas e sintéticas Tema 11: Conxugación verbal: nominalización (substantivación) e modo (finalidade) Tema 12: Cortesía e expresións comúns Tema 13: Vocabulario: os números e léxico básico Tema 14: Vocabulario: o tempo (as horas, os días, os meses, as datas) Tema 15: Vocabulario: o ser humano (as partes do corpo e a familia) Tema 16: Dous textos e despedida Suplemento á versión orixinal Vocabulario Versión para descargar

Primeiro texto: Irakurgaia

euskara	galego	categoría gramatical
irakurgaia	lectura (o que se le)	substantivo feminino
lagun	amigo; amiga	substantivo e adxectivo
zahar	vello (de hai tempo)	adxectivo
nahiko	de abondo / suficiente / bastante / ben / moi / abondo	adverbio / adverbio (e adxectivo invariable) / adverbio (e adxectivo invariable) / adverbio / adverbio / adverbio
diferente	diferente	adxectivo invariable
indar	forza	substantivo feminino
ordea	porén / pola contra / polo contrario / por outro lado / por outra banda / en cambio	conector: locución adverbial ou conxuntiva
gutxi	pouco; pouca	adxectivo e adverbio
berriz	porén / pola contra / polo contrario / por outro lado / por outra banda / en cambio	conector: locución adverbial ou conxuntiva
luze	longo; longa	adxectivo e adverbio
serio	serio; seria	adxectivo
lotsagabea	sarillo / desvergoñado; desvergoñada / desvergonzado; desvergonzada / descarado; descarada / insolente	substantivo masculino adxectivo e substantivo / adxectivo e substantivo / adxectivo e substantivo / adxectivo invariable e substantivo
erre	fumar	verbo
nahi ukan	querer	verbo (modal)
tabako	tabaco	substantivo masculino
zigarro	pito (de tabaco) / cigarro	substantivo masculino
galdetu	preguntar / pedir	verbo
ere	tamén	adverbio
esan	dicir	verbo
hor	aí	adverbio
erosi	mercar / comprar	verbo
diru	diñeiro / cartos	substantivo masculino / substantivo masculino plural
ezin ukan	non poder	locución verbal
haserre	enfadado; enfadada / anoxado; anoxada / furioso; furiosa	adxectivo
bakarrik	só ("sen compaña" e "únicamente")	adverbio
pakete	paquete	substantivo masculino
gehiago	máis	adverbio
balio ukan	valer	verbo
erantzun	responder	verbo
beste[a(k)]	outro [o]	adxectivo (e substantivo)
jenio	carácter / xenio	substantivo masculino
txar	mao; má / malo; mala / malvado; malvada	adxectivo
honela	así	adverbio
tori	toma	exclamación verbal conxugada
bada	pois / entón ("xa que logo")	adverbio
agertu	aparecer	verbo
tabako-denda	estanco	substantivo masculino
honek du aurpegia!	que espabilado! ["aurpegia" = cara]	interxección
berriz	de novo / outra vez	locución adverbial
orain	agora	adverbio
oso	moi	adverbio
sua	fogo / lume	substantivo masculino
benetan	de verdade	locución adverbial
gogora	pensar	verbo

Pello eta Paskual lagun zaharra dira. Laguna dira, bai, baina nahiko diferenteak. Pello handia da eta indarra du, Paskual, ordea, txikia da eta indar gutxi du. Pellok ez du ilerik buruan; Paskualek, berriz, ile luzea du. Pello gizon serioa da; Paskual, ordea nahiko lotsagabea da.

Paskualek erre nahi du baina ez du tabakorik

• Kaixo, laguna! Ba duzu zigarrorik? -galdetzen dio Pellori.

Pellok ere ez du zigarrorik.

• Barkatu, Paskual -esaten dio- baina nik ere ez dut. Hor badute. Joan eta erosi.

Paskualek ez du dirurik.

• Ezin dut erosi -esaten du- ,dirurik ere ez dut...
• Zenbat nahi duzu? -galdetzen dio lagunak nahiko haserre.
• Hamar duro bakarrik. Nahikoa izango da. Zigarro paketeak ez du gehiago balio -erantzuten dio besteak.

Pellok dirua ematen dio Paskuali, baina jenio txarra du eta honela esaten dio:

• Tori, bada, dirua. Zigarroak erosi eta ez agertu hemen gehiago!

Paskual takako-dendara joan da.

• Honek du arpegia! -esaten du Pellok

Bi minuto pasa dira eta hor da berriz gure gizona.

• Zer nahi duzu orain, -galdetzen dio Pellok oso haserre.
• Sua... -erantzuten dio Paskualek.

Benetan aurpegi gogora du Paskualek.

Tradución do primeiro texto: Lectura

Pello ("Pedro") e Pascual son vellos amigos. Son amigos, si, pero bastante diferentes. Pello é grande e ten forza; Pascual, en cambio, é pequeno e ten pouca forza. Pello non ten cabelos na cabeza; Pascual, polo contrario, ten os cabelos longos. Pello é un home serio; Pascual, en cambio, (é) ben sarillo.

Pascual quere fumar pero non ten tabaco.

• Ola, amigo! Tes pitos? -pregúntalle a Pello.

Pello xa non ten máis pitos.

• Síntoo, Pascual -dille el-, non che teño. Alí [si que] teñen. Vai e compra.

Pascual non ten cartos.

• Non podo mercar -dille-, xa non teño cartos.
• Canto queres? -pregúntalle o amigo bastante enfadado.
• Só dez pesos. Iso será abondo. A paquete de pitos non vale máis -respóndelle o outro.

Pello dálle os cartos a Pascual, pero ten mal carácter e dille así:

• Toma os cartos entón. Merca os pitos e non aparezas máis por aquí!

Pascual vai á tenda de tabaco.

• Que espabilado! -di Pello.

Pasan dous minutos e o noso home está alí outra vez máis.

• Que queres agora? -pregúntalle Pello moi enfadado.
• Lume... -responde Pascual

Pascual ten de verdade moito morro.

Segundo texto: Txano Gorritxo ("Carrapuchiño vermello")

euskara	galego	categoría gramatical
Txano Gorritxo	Carrapuchiño Vermello	nome propio
egun batez	un día	locución substantiva
urtebetetze	aniversario (do nacemento)	substantivo masculino
opari	agasallo	substantivo masculino
batzu	varios; varias	adxectivo
otarre	cesto	substantivo masculino
arroltza	ovo	substantivo masculino
sagar	mazá	substantivo feminino
pastel	torta	substantivo feminino
gozo	doce	adxectivo
sartu ukan	meter	verbo
zuzen-zuzen	dereito / dereitiño ("sen desviarse")	adverbio
bidenabar	durante o camiño	locución adverbial
gabe	sen	preposición
horrela	así	adverbio
bide	camiño	substantivo masculino
lili	flor	substantivo feminino
pentsatu	pensar	verbo
polita	bonito; bonita	adxectivo
pozik	contento; contenta	adxectivo
bildu	recoller	verbo
otso	lobo	substantivo masculino
egertu	aparecer	verbo
biziki	moi	adverbio
gaixto	mao; má / malo; mala / malvado; malvada	adxectivo
hantxe	aquí [mesmiño]	adverbio
oihan	bosque	substantivo masculino
sartu izan	entrar [en] / meterse [en]	verbo

Etxe batean, Txano Gorritxo eta bere ama bizi dira. Egun batez, amak erraten du Txano Gorritxori :

• Txano Gorritxo, gaur amatxiren urtebetetzea da eta opari batzu egin behar dituzu. Otarre honetan arroltzak, sagarrak eta pastel gozo bat sartu ditut. Zuzen-zuzen joan behar duzu, bidenabar gelditu gabe.
• Ongi, ama. Horrela eginen dut -erantzuten du Txano Gorritxok.

Eta etxetik ateratzen da.

Bidean, lili batzu ikusten ditu eta pentsaten du : "lili hauek politak dira. Hartuko ditut eta amatxiri emango ditut. Pozik izango da". Eta liliak biltzen ditu.

Orduan otsoa agertzen da. Otsoa biziki gaixtoa da.

Txano Gorritxori galdetzen du :

• Nora zoaz, Txano Gorritxo?
• Amatxiren etxera erantzuten du honek.
• Bai? Eta nun bizi da (zure) amatxi?
• Hantxe. Etxe tipi hartan.
• Biziki ongi -erraten du otsoak.

Eta oihanean sartzen da.

euskara	galego	categoría gramatical
korrika	correr	verbo
hasi	comezar	verbo
iritsi	chegar	verbo
ohe	cama	substantivo feminino
jo	petar	verbo
barne	interior	adxectivo invariable
ideki	abrir	verbo
gaixo	pobre	adxectivo invariable
ondoren	entón / despois / logo	adverbio
arropak	vestidos / vestimentas / roupas	substantivo plural: masculino / feminino / feminino
jantzi	meter	verbo
dela uste du	cre que é	locución verbal
hobeki	mellor	adxectivo invariable (grao comparativo)

Otsoa korrika hasten da eta amatxiren etxera iristen da. Amatxi ohean da. Otsoa atea jotzen du eta amatxik galdegiten du etxearen barnetik:

• Nor da?
• Txano Gorritxo naiz -erantzuten du otsoak.
• Ideki atea eta sartu -erraten dio amatxik.

Otsoak etxeko atea idekitzen du, barnera sartzen da eta amatxi gaixoa jaten du.

Ondoren amatxiren arropak jantzen ditu eta ohean sartzen da.

Txano Gorritxo iristen da eta atea jotzen du.

• Nor da? -galdegiten du otsoak ohetik.
• Txano Gorritxo naiz.
• Ideki atea eta sartu -erraten dio otsoak.

Txano Gorritxo barnera sartzen da. Otsoa ikusten du eta amatxi dela uste du. Orduan erraten dio :

• Amatxi, begiak biziki handiak dituzu!
• Zu obeki ikusteko! -erraten dio otsoak.
• Amatxi, belarri handiak dituzu!
• Zuri hobeki entzuteko!
• Amatxi, zer hortz handiak!
• Zu hobeki jateko! -erantzuten dio otsoak.

Tradución do segundo texto: Itzulpena ("Tradución")

Carrapuchiño vermello [sic] e a súa nai están nunha casa. Un día, a nai di[lle] a Carrapuchiño vermello:

• Carrapuchiño vermello, hoxe é o aniversario da túa avoa e debes facerlle varios agasallos. Nesa cesta, [eu] puxen ovos, mazás e unha torta. Debes ir directamente, sen te parar durante o camiño.
• Ben, [miña] nai, farei así -di Carrapuchiño vermello.

E sae da casa.

No camiño, [el] ve moitas flores e pensa: "Estas flores son bonitas. Vounas coller e vou[llas] dar á avoa. [Ela] estará contenta". E [el] recolle as flores.

Entón, o lobo aparece. O lobo é moi malvado.

[El] pregúnta[lle] ó Carrapuchiño vermello:

• A onde vas [ti] Carrapuchiño vermello?
• Á casa da miña avoa -respóndelle.
• Si? E onde vive a [túa] avoa?
• Aquí mesmiño. Naquela casiña aí abaixo
• Moi ben -di o lobo.

E métese no bosque.

O lobo comeza a correr e chega á casa da avoa. A avoa está na cama. O lobo peta na porta e a avoa pregunta dende a cama:

• Quen é?
• Carrapuchiño vermello -responde o lobo.
• Abre a porta e entra -dille a avoa.

O lobo abre a porta da casa, entra no interior e come á pobre avoa.

Despois, ponse a roupa da avoa e métese na cama.

Carrapuchiño vermello chega e peta na porta.

• Quen é? -pregunta o lobo dende a cama.
• Son Carrapuchiño vermello.
• Abre a porta e entra -dille o lobo.

Carrapuchiño vermello entra no interior. Ve o lobo e cre que é a avoa. Entón, dille:

• Avoa, que ollos tan grandes tes!
• Son para verte mellor! -di o lobo.
• Avoa, que orellas tan grandes tes!
• Son para oírte mellor!
• Avoa, que dentes tan grandes tes!
• Son para comerte mellor! -respóndelle o lobo.

Despedida

É a fin.

O certo é que despois deste derradeiro texto rematan os meus cursos de iniciciación e xa que logo é aquí onde rematan os meus coñecementos de euskara. Para continuar, aconséllovos dirixirvos ós manuais extremadamente ben feitos da colección Bakarka. Un gran bravo a aqueles que chegaron ata aquí... :-)