Adverbio/clasificación/Adverbios de lugar

Absolutos

Teñen, por presentaren unha oposición tripla, certa semellanza cos deícticos demostrativos. Pois unha das súas series sitúa espacialmente obxectos ou entes extralingüísticos en relación ó acto de fala. Así a todo, isto non ocorre cos outros e, ademais, de considerarmos o adverbio acolá -como se observa na táboa seguinte- rómpese aínda máis regularidade estrutural de cada serie. A maioría das veces, acolá emprégase como segundo termo dunha correlación semellante á que desenvolven a parella aquel / aqueloutro.

Convén ademais salientar que, do mesmo xeito que ocorre co determinante demostrativo, a referencia espacial pode cambiar dependendo da actitude psicolóxica do falante chegado mesmo a empregar nun curto espazo do discurso dous destes adverbios, pertencentes a diferente serie, referidos a un único espazo.

Non é doado distinguir as lindes da serie rematada en "-i", da rematada en "-a" ou da rematada en "-o". Entre a serie en "-o" e as outras hai unha diferencia aspectual: movemento translocal ("-o") / repouso ou movemento intralocal ("-i", "-a", "acolá"): Alá en Marrocos non se come nada mal / Foi a Alxeria, foi a alí a traballar.

Así a todo, na Gramática Galega dísenos que na lingua falada de Galicia non existe máis ca unha destas series para ámbolos dous empregos. Acó e aló úsanse na maior parte de Lugo e da Coruña, e acá e alá en Ourense e Pontevedra. Non hai dúbida de que esta afirmación está suficientemente contrastada grazas as enquisas realizadas nos anos setenta do século pasado. Mais cabe preguntar se hoxe en día a influencia do castelán non será tanta como para que se reducise de xeito importante, en especial nos falantes máis mozos, o emprego da serie en "-o".

Polo xeral, as formas en "-i" e acolá son, por sinalar un lugar determinado, máis concretas, mentres que as en "-o" e "-a", aínda que non sempre, refiren un espazo amplo. Dado que esta oposición (lugar concreto / espazo amplo) non sempre se desenvolve na fala, é habitual precisar mediante un modificador adverbial ou un sintagma o seu significado.

Relativos

• Oposición interior / exterior, proximidade / afastamento: dentro / fóra, cerca ~ perto / lonxe. Derredor ou arredor.

• Plano vertical: arriba, enriba, derriba / abaixo, embaixo, debaixo. Polo xeral, as formas en -a teñen un significado máis extenso, e xa que logo menos concreto. As con de- son as máis precisas e as de menor extensión. Isto leva a que sexa posible dicir máis arriba, pero non *máis derriba ou *mais enriba.

Presentativos

Eis utilízase en ocasións referido a un ou máis elementos enunciados anteriormente no discurso (uso anafórico). Velaquí presenta empregos catafóricos (anunciando un elemento posterior). Velaí ten os mesmos empregos ca velaí.

Interrogativos

Onde e u+artigo ou pronome.

Indefinidos

Algures, ningures e xalundes.

Locucións adverbiais

A redor(= derredor, arredor), de fronte (= fronte), fronte por fronte (= enfronte), a desmán, a contramán Por riba, por cima, por enriba, por baixo, por embaixo, por debaixo, de dentro (por de dentro). A(ó) carón, a(ó) rente(s), ó pé expresan unha proximidade maior que perto ou cerca.