Adverbio/Perspectiva diacrónica/Étimos

Índice:	A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

A

Galilibro

O ADVERBIO

O concepto

Perspectiva diacrónica

Lista con étimos

As fronteiras

Adverbialización

Clasificación

Negación, afirmación e

dúbida

Combinatoria

Diante miña

Bibliografía

a < prep. AD
abaixo < a + baixo
abondo < ABUNDU
acá < *ACCU HAC
acerca < AD CĬRCA
acó < **ACCU HUC
acolá < *ACCU ILLA
adaxo (co... de) < < ADAGIU (proverbio)
ademais < a demais < DE MAGIS
adiante < a + diante
agás < ¿?
agora < HAC HORA
aí < AD HIC
aínda < AD + INDE ‘de alí’ ‘por iso’ ‘de aí’ +AD
alá < AD ILLAC
alén < AD ILLINC
algo < ALIQUOD
algures < algún+allures<ALIORSUM
alí < AD ILLIC
aló < AD ILLUC
antano < ANTE ANNU
ante < prep. ANTE
anvidos ‘contra vontade’ < AD INVITUS
aque ‘eis’ < *ACCU/E > ECCE ‘eis’
aquí < *ACCU HIC
apres < prov. < APRESSU
arestora < HAC ISTA HORA
arredor (<redor) < ¿RETRO?
arriba < a + riba
asemade < assomade <AD SUMMANTIM
así < <assi <AD SIC
assaz < prov. assatz < AD SATIS
ata < ar. HATTA (latín TENUS)
atrás < AD TRANS
avante < AB ANTE
axiña < *AGINA

B

baixo < BASSIU
balde (en) < ar. bátil ‘inútil’
bardante < Xerm. WARDON
bastante < de bastar
beira < VIRIA
ben < adv. BENE

C

ca (= que causal) < QUIA

ca (conparativo) < QUAM
cabo < subs. cabo
canda < *QUANDO AC
cando < QUANDO
canto < QUANTU
cara a < subs. cara (en latín ERGA, VERSUS)
carón (a) < *CARONEM (vulg. CARO CARONIS. CL. CARO CARNIS ‘carne /parentes’)
cas(en... de) < Subs. casa
case < QUASI ‘coma se’
cedo < CITU ‘pronto, rápido’
cerca < prep. CĬRCA
chou (ó) < apócope de chouto
< ¿SALTU?
chus ‘máis’ < PLUS
cima < subs. CYMA
col (en...de) < subs. colo
come (med) < QUOMODO ET
cotío (a) < lat. tardío COTIDIO
coma < QUOMODO AC
como < QUOMODO
conforme < adx. CONFŎRME
consoante < part CONSONANTE
contra < prep CONTRA

D

de < prep. DE (latín AB, EX)
decote < adv. COTIDIE < DE QUOTIDIE
dediante < de + diante
deica < de eiquí a
dende < DE IN DE
dentro < DE INTRO (en latín INTUS)
des < DE EX
desde < DE EX DE (prep)
despois < DE EX POST
despós, dempós < DE IN POST
detrás < DE TRANS
diante < DE IN ANTE
disque < med. diz (pres de med. dizer) + que.
doado < DONATU
dur (a/de dur) ‘firmemnt.’ < AD DURU
durante < part. DURANTE

E

e < conx. ET
eire ‘onte’ < HERI ‘onte’ ‘hai pouco’
eis < ¿EX con influencia de ECCE?
eito (a) < a + eito < ICTU ‘golpe’
embaixo < en + baixo
emproo (a)/ ambroo ou amproo ‘para abaixo’ < IN PRONO ‘inclinado cara o chan’
en < prep. ĬN
encima < en + cima
ende (ou en) < INDE ‘de alí’ ‘por iso’, ‘de aí’
enfronte < en+ fronte <FRONTE
engorde < IN ORDINEM
enriba < en + riba
ensembra ‘xunto con, en conxunto’ < fr. ensemble
entón < IN TUNC ‘entón’
entonces < *INTUNCE < IN TUNCCE
entre < prep. INTER
escontra < prep EX CONTRA
estonces < *EXTUNCE < EX TUNCCE
excepto < part. EXCEPTU

F

festiño (a) 'de presa' < FESTINO
festo (a)/ enfesto (a): ‘enriba’, ‘para arriba < INFESTU ‘hostil’
fora (med. foras) < FORAS (en latín EXTRA)

G

gratis < é latinismo

H

hogano < HOC ANNO
hoxe < HODIE

I

i < IBI ‘aquí, alí’
incluso < INCLUSU<INCLUDERE
incluso < INCLUSU, part. INCLUDERE

J

Juso ‘cara abaixo’ < DEORSUM (adv. ‘cara abaixo’ por influencia de suso)

L

logo < (IN) LOCO ‘lugar’ (lt. ERGO, IGITUR)
lonxe < LONGE

M

mais < vulg. MAGIS (cl.SED)
máis < MAGIS
mal < adv. MALE
malia < ¿adv. mal?
mañá < *MANEANA<MANE ‘pola mañá’
mediante < part. MEDIANTE
mellor < MELIOREM
menos < MINUS (neutro de MINOR)
mente (-) < MENTE ‘mente, ánimo’
mentres < med. mentre <dementre <domentre <DUM ‘aínda’ INTERIM ‘entretanto’
mesmo < *MEDIPSIMUS< IPSIMUS + MET (agregábase para reforza-lo senso)
moito < MULTUS

N

nin < conx. NEC
nunca < NUMQUAM < NE ‘no’ UNQUAM ‘algunha vez’

O

onda < *UNDE AC
onde < UNDE
onte < AD NOCTE
ora < AD HORA
ou < conx. AUT
outrora < outra + hora<ALTERA HORA
outrossi ‘tamén’ < outro (ALTERU) + si (SIC)

P

para < PRO AD
paseniño < < paso <PASSUM
pe (a... de) < PĚDE
peor < PEIOREM
per < prep. PER
pero < PER HOC
perto < PRETTU
por < prep. PRO (latín OB, PROPER, PER)
porén < PRO INDE
pois < PŎST
pouco < PAUCUS
prol (en...de) < med. prol (proveito)
prol (subs.) < PRODE< PRODEST

Q

que < interrogativo QUID, funcións de QUOD

R

redro (a) ‘para atrás’ < RETRO
rente < <reente< raente <RADENTE (rozante)
reo (a) < prov. a re < xerm REDS
revés (ó) < REVERSU ‘volto do revés’
riba < RIPA

S

salvante < part. SALVATE
salvo < adx. SALVU (en latín PRAETER)
se < SI
segundo < prep. SECUNDU
sempre < SEMPER
sen < prep. SINE
so < prep. SUB
só < SOLU
sobre < prep. SUPER (latín SUPRA)
súpeto (de) < SUBITU ??
suso ‘cara arriba’ < SURSUM (adv ‘ de abaixo para arriba)

T