Adverbio/O concepto

A categoría do adverbio ten sido, tradicionalmente, o caixón de sastre en que entraron tódalas formas invariables que non eran nin preposicións nin conxuncións, é dicir, simples nexos. Nos gregos aparece xa como categoría receptora e ambigua (epirrema: ‘adición ó verbo, ó rema’). O nome que lle dan os estoicos, pandektes, non fai máis ca acentuar ese trazo, ó denominalo ‘receptáculo universal’.

Con todo, aínda que categoría invariable, certos adverbios teñen algunhas peculiaridades morfolóxicas que impiden considerar esta invariabilidade do mesmo modo ca nas preposicións ou nas conxuncións. Funcionalmente díxose que son modificadores doutros modificadores (adxectivo, verbo ou adverbio), termos terciarios na teoría dos rangos de Jespersen, o cal tampouco é exacto indiscriminadamente.

O rango, segundo Jespersen, é a categoría funcional dunha palabra. Unha palabra é definida (cualificada, modificada) por outra palabra que á súa vez, pode ser definida por unha terceira palabra. Podemos así establecer, diferentes rangos de palabras, segundo as súas mutuas relacións como definidas ou definidoras. Na combinación O tempo é estremadamente cálido, ‘tempo’, que evoca a idea principal, posúe un rango primario (termo principal); ‘cálido’, que define a tempo, secundario (termo adxunto); e ‘extremadamente’, terciario (termo subxunto).

Segundo Serge Karcewskij, é un determinante de marca cero que non ten nin rección nin concordancia. Anque a caracterización formal deste lingüísta sexa negativa, o adverbio é unha palabra completa, presenta valor semántico, polo que se distingue das palabras baleiras ou partículas (preposicións e conxuncións), e ademais poderiamos ter en conta para a súa definición que expresan unha circunstancia (diferenciaríanse das construccións circunstanciais (sintagmas preposicionais, xeralmente) en que estas últimas pertencen ó plano sintagmático.

A propia denominación desta clase de palabra obedece a un criterio posicional ou referencial: AD VERBUM = ‘palabra que vai ó lado do verbo ou da palabra’. Cun tamén criterio funcional desenvolve a gramática tradicional a definición: O adverbio é un vocábulo invariable en xénero e número que modifica un verbo (comín moito), un adxectivo (ben guapo), outro adverbio (moi lonxe), ou unha oración (Desgraciadamente é así).

Así e todo a condición de modificador de modificadores non é admitida como definitoria pola crítica actual. Para Ángel López García o que é caracteristicamente adverbial é a interferencia do adverbio na relación entre dous elementos oracionais (o verbo e a expresión do predicado). Así en O Xoán anda velozmente, o esquema que señala como adecuado é

Esta función pódese estender a calquera locución, ou serie de palabras ligadas, que pasa así a ser locución adverbial: circunstanciais sen preposición (ese día rirá), circunstanciais preposicionais (nese momento riu), locucións adverbiais (ó outro día riu).

Grandes complicacións trae consigo a categoría que Emilio Alarcos Llorach chamou aditamento. Alarcos caracteriza funcionalmente ós adverbios como signos mínimos, autónomos, con función de aditamento. Isto implica que só unha parte dos adverbios tradicionais encaixan nesta nova categoría, máis restrinxida e precisa: "clase de signos ou sintagmas autónomos nominale, caracterizados por funcionar y presentar inmobilidade genérica y numérica". Isto quere dicir que o adverbio é un nome con función exclusiva e específica, inmobilizado en xénero e número.

A función de aditamento é desempeñada por termos marxinais ó predicado, ó cal encadran ou matizan. Estes termos estan frecuentemente caracterizados formalmente por preposicións, pero non necesariamente: Nese ano ocorreron moitas cousas / Ese ano ocorreron moitas cousas.

Os aditamentos caracterízanse con tres trazos:

• En caso de suprimilos, non é necesario manter na oración ningún pronome. .
• Poden aparecer nun número amplo sen necesidade de coordinación.
• Presentan case plena liberdade de orde.