Formación e orientación laboral/A xornada laboral

Formación e orientación laboral
← Volver a Conciliación da vida laboral e familiar	A xornada laboral	Seguir con A retribución →

A xornada laboral é o período de tempo durante o cal o traballador realiza as súas tarefas laborais, xa sexa en cómputo diario, semanal ou anual. Trátase dun dos requisitos formais do contrato de traballo.

Organización da xornada laboral

A xornada laboral fíxaa o convenio colectivo ou, no seu defecto, o propio contrato de traballo. Pero en calqueira caso, de acordo co artigo 34.1 do Estatuto dos Traballadores:

«A duración máxima da xornada ordinaria de traballo será de 40 horas demanais de traballo efectivo en cómputo anual».

As normas para a organización da xornada laboral son as seguintes:

• O límite de horas semanais por cómputo anual é de 40 horas. Iso significa que poden ser menos horas, pero en ningún caso máis.
• Tense en conta o traballo efectivo. Iso significa que a xornada diaria comeza no instante en que o traballador ocupa o seu posto de traballo, e non contan nin o traxecto de ida e volta do centro de traballo nin as comidas ou aseo. O límite de horas de traballo diarias é de nove, de acordo co Estatuto dos Traballadores (artigo 34.3).
• Sempre que se respecten os descansos entre xornadas, pódese mesmo chegar a superar o límite das nove horas de traballo ao día. Sería un caso de distribución irregular da xornada.
• No caso de menores de idade, a norma é moi estricta: non poder realizarse máis de oito horas de traballo efectivo por día. Ademais, tense dereito a dous días ininterrompidos de descando á semana.

Distribución irregular da xornada

A distribución irregular da xornada, que pode implicar traballar unha semana máis de 40 horas e noutra non chegar a dito límite (sempre que a media anual non supere as 40 horas), está sometida a unha serie de requisitos: (1) ten que establecerse por acordo, ben por convenio colectivo ben por un acordo entre a empresa e os representantes dos traballadores, e (2) ten que haber un descanso de 12 horas entre xornadas e de día e medio ininterrompido cada semana (detállase máis adiante).

Descansos

A lexislación laboral indica unha serie de períodos de descanso.

Nas xornadas diarias continuadas de máis de 6 horas, o traballador terá dereito a 15 minutos de descanso. No caso das de 4 horas e media para menores de idade, o descanso será de 30 minutos. En ambos os dous casos, salvo que o convenio colectivo indique o contrario, o descanso non se contará coma traballo efectivo.

Entre xornadas, tense dereito a un descanso de 12 horas. Á semana, tense dereito a un descanso de día e medio ininterrumpido, dous días no caso dun menor de idade, e este descanso pode acumularse durante dúas semanas consecutivas (14 días). Ao ano, tense dereito a unhas vacacións de 30 días naturais.

Xornadas especiais por circunstancias persoais

No artigo 37 do Estatuto dos Traballadores establécese que está permitida unha distribución especial da xornada laboral por circunstancias persoais que, na maioría das ocasións, van máis alá das características propias do posto, representando o dereito xeral a adaptar a duración e a distribución da xornada laboral para conciliar a vida persoal, laboral e familiar.

Estes supostos especiais da xornada laboral son os seguintes:

Lactación de fillo menor de nove meses

Dereito a ausentarse unha hora, divisible en dúas fraccións, do posto de traballo. O permiso increméntase proporcionalmente por parto múltiple. Este dereito pode substituírse por unha redución de media xornada ou acumulalo en xornadas completas. O permiso pode gozarse indistintamente pola nai ou o pai se ambos os dous traballan.

Nacemento de fillos prematuros ou que teñen que ser hospitalizados tras o parto

Dereito a ausentarse durante unha hora ao día ou reducir a xornada laboral ata un máximo de 2 horas coa diminución proporcional da parte do salario.

Garda legal dun menor de 8 anos ou descapacitado, que non percibe retribución

Redución da xornada laboral como mínimo entre un oitavo e como máximo a metade da xornada. A redución supón unha diminución proporcional do salario.

Traballador vítima de violencia de xénero

Ten dereito a reducir a súa xornada, coa diminución proporcional de salario, ou a reordenar o tempo de traballo para os efectos de facer efectiva a súa protección ou dereito a asistencia social integral.

Quen recibe formación en prevención ao ser contratado ou ao cambiar as características do seu posto de traballo

Segundo o artigo 19.4 do Estatuto dos Traballadores ínstase a formar e informar en materia de seguridade e hixiene cando alguén se incorpora a un posto de traballo ou cambian as condicións deste. Nese caso, diminúese a xornada laboral descontando dela o tempo investido nesa formación.

Horario de traballo

A entrada e saída do traballo pode ser ou non ser igual para todos os días da semana, ou para todos os integrantes do equipo. A fxación do horario de traballo é responsabilidade do empresario e non pode ser unilateralmente modificado unha vez aprobado. Existen diferentes opcións para a organización do tempo de traballo:

Xornada continuada ou partida

Depende de se hai ou non un fraccionamento do traballo diario de como mínimo unha hora.

Horario ríxido ou flexible

No horario ríxido, as horas de traballo veñen impostas pola empresa. No horario flexible, en cambio, pódese elixir a hora de entrada e saída nun período de referencia.

Traballo nocturno

Responde ao traballo que se realiza entre as 22:00 e as 6:00. Para consideralo nocturno, teñen que transcorrer 3 ou máis horas da xornada durante dito período ou ser maior ou igual á terceira parte da xornada anual. a xornada laboral non pode exceder de 8 horas nocturnas de media nun período de 15 días. Os traballadores nocturnos non poderán relizar horas extra.

Traballo a quendas

Situación na que varias persoas ocupan o mesmo posto, pero en horas e tempos diferentes.

O traballo a quendas está suxeito a unhas normas específicas, xa que implica que un traballador preste os seus servizos en horas diferentes nun período determinado de días ou semanas.

O traballador ten dereito a un día e medio de descanso ininterrompido. O medio día pode acumularse por períodos de ata catro semanas ou pode separarse para gozalo outro día. En procesos produtivos de máis de 24 horas a rotación é necesaria, xa que non se pode traballar de noite máis de dúas semanas consecutivas, salvo adscrición voluntaria.

Se por algunha razón o traballador non puidese gozar do seu descanso de doce horas entre xornadas, o descanso pode reducirse ata un mínimo de 7 horas e compensar a diferenza (ata o límite legal) nos días inmediatamente seguintes.

Horas extraordinarias

As horas extraordinarias son aquelas que se realizan por riba da duración máxima da xornada ordinaria aplicable. Non obstante, o feito de que se supere o límite das 9 horas de xornada diaria, as 40 semanais ou as 1826 e 27 minutos ao ano (xornada laboral anual determinada pola xurisprudencia) non sempre implica necesariamente que se trate de horas extra: pode que esteamos ante un caso de distribución irregular da xornada.

Xeralmente distínguense dous tipos de horas extra:

Horas extraordinarias comúns voluntarias

Están limitadas a 80 horas anuais. Son opcionais (salvo que un pacto diga o contrario), cotizan á Seguridade Social no tipo xeral, e se non se fixou como retribuílas compensaranse con descanso dentro dos 4 meses seguintes á súa realización. Non poden ser realizadas nin por menores de idade nin por traballadores nocturnos (como xa se mencionou antes).

Horas extraordinarias por forza maior

Non está limitadas. Poden realizarse para previr ou reparar sinistros ou outros danos extraordinarios e urxentes. Poden ser realizadas por traballadores nocturnos. Para os efectos da Seguridade Social, cotizan no tipo «especial reducido».

Rexistro e aboamento de horas extraordinarias

O empresario ten que controlar, de acordo co artigo 35.5 do Estatuto dos Traballadores, cantas horas extraordinarias realiza o traballador para a súa posterior retribución, entregando copia do resumo ao traballador. Así mesmo, o convenio ou o contrato indicará se as retribúe (nunca en contía inferior á hora ordinaria) ou se compensan dentro dos catro meses seguintes á súa realización con descansos e se pasados os 4 meses non se produciu a compensación, teñen que retribuírse con cartos.

Interrupcións non periódicas da xornada

Calendario laboral

Toda empresa ten a obriga de elaborar anualmente un calendario laboral. O Estado, as Comunidades Autónomas e as Comunidades Locais poden fixar un total de 14 deías inhábiles, retribuídos e non recuperables. Deles, 2 teñen que ser locais (fizados polos concellos). Sempre hai que respectar como festas de ámbito nacional: o Nadal (25 de decembro), a Ano Novo (1 de xaneiro), a Festa do Traballo (1 de maio) e a Festa Nacional de España (12 de outubro).

Vacacións anuais

As vacacións anuais non poden comprender un período inferior a 30 días naturais. Tampouco poden compensarse económicamente, salvo que non se gozasen e se extinguise a relación laboral.

O período de gozo establécese de mutuo acordo entre a empresa e o traballador de acordo co convenio colectivo. Para iso, a empresa ten que elaborar un calendario de vacacións de forma que o traballador coñeza, como mínimo con dous meses de antelación, cando as vai coller.

Se o período a gozar coincide cun período de baixa por embarazo, parto ou lactación natural, tense dereito a ter tempo de lecer en data distinta á de incapacidade (artigo 38.3 do Estatuto dos Traballadores).

Permisos retribuídos

Con aviso previo e xustificación, todo traballador pode ausentarse do posto de traballo sen perder a retribución correspondente. O artigo 37 do Estatuto dos Traballadores determina os seguintes permisos, ampliables mediante convenio colectivo:

• Matrimonio.

15 días naturais.

• Nacemento de fillo, falecemento, accidente ou enfermidade graves, hospitalización ou intervención cirúrxica sen hospitalización que requira repouso domiciliario, de parentes ata segundo grao de consanguinidae ou afinidade.

2 días. 4 se require desprazamento.

• Traslado de domicilio habitual.

1 día.

• Para cumprir un deber inescusable de carácter público e persoal comprendido o exercicio do sufraxio activo. Se a situación implica non asistir ao traballo máis do 20% das horas laborais nun período de 3 meses, a empresa poderá pasar o traballador a unha situación de excedencia.

Por tempo indispensable.

• Para realizar funcións sindicais ou de representación do persoal.

O estipulado en lei ou convenio.

• Para realizar exames prenatais e técnicas de preparación ao parto que deben realizarse dentro da xornada de traballo.

Por tempo indispensable.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Calendario laboral (Xunta de Galicia).

Formación e orientación laboral
← Volver a Conciliación da vida laboral e familiar	A xornada laboral	Seguir con A retribución →