Esquizofrenia/Tratamento

A esquizofrenia posiblemente non é unha condición única senón a expresión de varios procesos patolóxicos que resultan en cadros clínicos similares. Dado isto, e dado que as causas aínda non se coñecen, os métodos actuais de tratamento baséanse na experiencia e na investigación clínica. O tratamento baséase na habilidade dos medicamentos para reducir os síntomas e reducir o risco de que estes volvan presentarse unha vez que diminuíron ou desapareceron.

¿Que información hai acerca dos medicamentos?

Os medicamentos antipsicóticos estiveron dispoñibles dende mediados da década dos anos cincuenta. A aparición destes mellorou significativamente a calidade de vida dos pacientes, xa que reducen os síntomas psicóticos e xeralmente permiten que o paciente funcione mellor. Os medicamentos antipsicóticos son o mellor tratamento dispoñible actualmente, pero non curan a esquizofrenia nin garanten que non se produzan outros episodios psicóticos no futuro. Un médico capacitado para tratar enfermidades mentais debe determinar cal medicamento debe usarse e a dose apropiada. A dose do medicamento é individual para cada paciente posto que a cantidade necesaria para reducir os síntomas sen producir efectos secundarios varía de persoa a persoa.

A maioría das persoas con esquizofrenia melloran de xeito significativo cando son tratadas con medicamentos antipsicóticos. Así a todo, hai excepcións e os medicamentos non son efectivos para algúns pacientes. Doutra banda, algúns non necesitan ser medicados. É difícil predicir que paciente non vai responder aos medicamentos antipsicóticos, afortunadamente a maioría responden.

A partir do ano 1990, lanzáronse unha serie de medicamentos antipsicóticos novos chamados medicamentos "antipsicóticos atípicos". O primeiro deles, clozapina (Clozaril®), demostrou ser máis eficaz cós outros antipsicóticos, aínda que ten a posibilidade de efectos secundarios graves, principalmente unha enfermidade chamada agranulocitose (perda dos glóbulos brancos que combaten as infeccións), que require análises de sangue cada unha ou dúas semanas para monitorear os glóbulos do paciente. Os novos medicamentos antipsicóticos, tales como risperidona (Risperdal®), olanzapina (Zyprexa®), ziprasidone (Geodon®) e aripiprazole (Abilify®), son máis seguros que os medicamentos antigos ou a clozapina e tamén se toleran máis doado. Así a todo, parece que non son tan efectivos como a clozapina. Actualmente están en desenvolvemento varios medicamentos antipsicóticos novos.

Os medicamentos antipsicóticos xeralmente son moi eficaces no tratamento dalgúns síntomas da esquizofrenia, especialmente as alucinacións e os delirios. Tristemente, estes medicamentos posiblemente non axuden con outros síntomas, tales como a falta de motivación e de expresividade emocional. Máis aínda, os antipsicóticos antigos (chamados "neurolépticos"), por exemplo haloperidol (Haldol®) ou clorpromazina (Thorazine®), poden producir efectos secundarios como unha diminución da motivación e da expresividade emocional. Polo xeral, unha redución da dose, ou un cambio de medicamento, reducen estes efectos secundarios. As novas medicinas, entre elas olanzapina (Zyprexa®), quetiapina (Seroquel®), risperidona (Risperdal®), ziprasidone (Geodon®) e aripiprazole (Abilify®) parecen producir estes problemas con menos frecuencia ou intensidade. Cando os pacientes con esquizofrenia se deprimen, os outros síntomas, como a psicose, parecen empeorar. Estes síntomas ás veces melloran coa adición de medicamentos antidepresivos.

Os pacientes e os seus familiares poden temer que os medicamentos antipsicóticos causen problemas. Os motivos de preocupación máis comúns son os efectos secundarios e a posibilidade de que estes medicamentos causen adición. Polo tanto é necesario salientar que os medicamentos antipsicóticos non producen euforia nin tampouco levan a que os pacientes se volvan aditos a eles.

Outra crenza errónea sobre os medicamentos antipsicóticos é que estes son un xeito de "controlar a mente" ou unha "camisa de forza química". Os medicamentos antipsicóticos non fan que as persoas estean "noqueadas" ou perdan a súa vontade libre cando se usan en doses apropiadas, aínda que poidan ter un efecto sedante, o cal pode ser útil no inicio do tratamento, especialmente se o paciente está moi axitado. Así a todo, a súa utilidade principal é a capacidade de diminuír as alucinacións, a [axitación, a confusión e os delirios psicóticos. É por iso que os medicamentos antipsicóticos en última instancia axudan a que o paciente se relacione co mundo dun xeito máis racional.

¿Durante canto tempo deben tomar medicamentos antipsicóticos as persoas que sofren de esquizofrenia?

Os medicamentos antipsicóticoss reducen o risco de futuros episodios psicóticos nos pacientes que se recuperaron dun episodio agudo. Así a todo, aínda con tratamento continuo, pacientes recuperados poden sufrir recaídas. Os índices de recaída son máis altos no grupo de enfermos que suspenderon os medicamentos. Pero aínda así, non é realista esperar que o tratamento continuo con medicamentos evite as recaídas, pero si que reduza a intensidade e frecuencia das mesmas. O tratamento de síntomas psicóticos graves xeralmente require doses máis altas cás usadas para o tratamento de mantemento. Se os síntomas reaparecen con doses baixas, un aumento temporal da dose pode evitar unha recaída total.

É moi importante que as persoas con esquizofrenia traballen en equipo cos seus médicos e familiares para asegurar que se cumpra co plan de tratamento, dado que é máis probable que ocorran recaídas cando os medicamentos antipsicóticos se suspenden ou se toman de xeito irregular. Cumprir co tratamento refírese a seguir o plan tal como foi recomendado polo médico. Un bo cumprimento supón tomar os medicamentos receitados, nas doses adecuadas e ás horas indicadas tódolos días. Tamén cumprir co tratamento é ir ás citas na clínica e seguir coidadosamente tódolos aspectos recomendados. Todo isto moitas veces é difícil para o enfermo, pero pode facilitarse con axuda de certas estratexias. O bo cumprimento co tratamento pode levar a unha mellor calidade de vida.

As persoas que sofren de esquizofrenia posiblemente non cumpran co tratamento por varias razóns. O paciente pode crer que non está doente e polo tanto negarse a tomar medicamentos. O seu pensamento pode estar tan desorganizado que se esquece de tomar as súas doses diarias. Familiares e amigos poden estar mal informados e aconsellar incorrectamente que suspenda o tratamento cando se sente mellor. O médico pode esquecerse de preguntar con que frecuencia toma os seus medicamentos, e pode negarse a cambiar a dose ou iniciar un tratamento novo cando o paciente o solicita. Algúns pacientes opinan que os efectos secundarios dos medicamentos son peores cá enfermidade. O abuso de substancias pode interferir coa eficacia do tratamento e pode levar a que o paciente deixe de tomar os medicamentos. O cumprimento vólvese aínda máis difícil cando a estes factores se lles engade un réxime de tratamento complicado.

Afortunadamente hai varias estratexias que os pacientes, os médicos e as familias poden usar para asegurar un mellor cumprimento, e así evitar un empeoramento da enfermidade. Algúns medicamentos antipsicóticos, entre eles haloperidol (Haldol®), flufenazina (Prolixin®), perfenazina (Trilafon®) e outros, están dispoñibles en formas inxectables de acción prolongada, o que elimina a necesidade de tomar pastillas a diario. Unha meta importante de estudos actuais é desenvolver unha maior variedade de medicamentos antipsicóticos de acción prolongada. É de sumo interese que poidan administrarse por inxección os axentes máis novos, xa que teñen efectos secundarios máis leves. Apuntes nun calendario e o uso de caixas para pílulas (caixas con compartimentos para cada día da semana) serven para que os medicamentos se tomen correctamente. Outras estratexias son o uso de alarmas que soan para recordar ao paciente que debe tomar o medicamento, e a sincronizar a administración de medicamentos con eventos de rutina como as comidas. Estes procedementos simples serven para que o paciente cumpra co horario de tomar os medicamentos. Cando os familiares colaboran para que observen os horarios de administración dos medicamentos orais, mellórase o cumprimento.

O médico pode monitorear se a toma de pílulas é un problema e traballar en equipo co paciente e os seus familiares para facilitar o cumprimento. É necesario motivar aos pacientes para que continúen tomando os seus medicamentos correctamente. Ademais destas estratexias, a educación do paciente e a familia sobre a esquizofrenia, os seus síntomas e os medicamentos son partes importantes do tratamento e favorecen o cumprimento do mesmo.

capítulo anterior:	Cal é a causa da esquizofrenia?
capítulo seguinte:	Incidencia e farmacoloxía